Eğitim ve Psikoloji Sözlüğü

Çatışmaçatışma sonucu ortaya çıkan kaygıyla (anksiyeteanksiyete ile) baş etme davranışları; ego savunma mekanizmalarısavunma mekanizmalarıego savunma mekanizmalarısavunma mekanizmaları, benliğin savunmasavunma düzenekleribenliğin savunmasavunma düzenekleri. Zorlanan bireybirey, genellikle kaçmaKaçma ve saldırma davranışı gösteriyor ya da ağlama, gülme, konuşma gibi tepkiler aracılığı ile uyumunu bozan zorlanmaya karşı kendini fizyolojik ve ruhsalruhsal olarak savunmaya yöneliyor. Benliğin savunma mekanizmalarısavunma mekanizmalarıbenliğin savunma mekanizmalarısavunma mekanizmaları ise kişinin engellemeengelleme ve çatışmaların yarattığı kaygıya karşı ruhsalruhsal bütünlüğünü korumak ve sürdürmek için bilinçdışıbilinçdışı gerçekleştirdiği savunmalardır. O nedenle kişi, tehdidi de kullandığı savunmayı da ayrımsayamıyor. Karşılaşılan sorunları gerçekçi çabalarla çözerek ruhsalruhsal bütünlüğünü korumayı başaramayan benlikBenlik, oluşan kaygıya karşı, başta bastırmabastırma denilen temel mekanizmamekanizmatemel mekanizmamekanizma olmak üzere, başka birçok bilinçdışıbilinçdışı ve gerçekdışı mekanizmamekanizma geliştirip kullanmak zorunda kalıyor. Benliği tehdit eden durumlarla baş etmede savunma mekanizmalarısavunma mekanizmaları başlıca araç durumuna gelerek bilinçli ve sorunsorun çözmeye yönelik çabaların yerini aldığında ve kişinin günlük yaşama uyumunu engelleyecek kadar abartılı kullanılmaya başlandığında, hastalıklı tepkiler ortaya çıkıyor. Nevrozlar, bu yolla oluşuyor. Onun için, benliğin savunmasavunma mekanizmalarına nevrotikNevrotik savunma mekanizmalarısavunma mekanizmaları da deniyor. Psikozların ortaya çıkmasına ise savunmaların yoğun biçimde kullanılması yol açıyor. O nedenle geliştirilen savunma mekanizmalarısavunma mekanizmaları, taşıdıkları niteliklere göre başarılı (normalnormal) ve başarısız (nevrotikNevrotik ya da psikotikpsikotik) diye ikiye ayrılıyor. Başarılı savunmalarbaşarılı savunmalar, içgüdüsel dürtüleri, fazla zamanzaman ve enerjienerji tüketmeden doyurmanın bir yolunu bularak çatışmaya (iç savaşa) son veren savunmalardır. Savunmanın sürüp gitmesine yol açan; içgüdüsel isteklerin denetimdenetim altına alınması için yeni mekanizmalara, yeni gerçekdışı eylemlere gereksinimgereksinim duyuran savunmalar ise başarısız savunmalardır. BenlikBenlik, başarısız savunmaları kullanırken gerginlik içinde, hep olası bir tehlikeyi bekliyor. Bunların pek çoğu, ruhsalruhsal bir kaygıkaygı kaynağı olan nevrotikNevrotik savunmalardır. NevrotikNevrotik kişi, içgüdüsel isteklerine karşı, gerçekgerçek dışı bir tepkitepki biçimi olan savunmaları sürekli olarak kullanmak zorundadır. Bkz. nevrozlar. Benliğin savunma mekanizmalarısavunma mekanizmalarıbenliğin savunma mekanizmalarısavunma mekanizmaları incelendiğinde, bunların hangilerinin, hangi biçimde kullanıldığında başarılı; hangi biçimde kullanıldığında başarısız oldukları görülebilir. Benliğin 30-40 kadar savunmasavunma mekanizması tanımlanmıştır. Temel örüntülerini Freud’un belirlediği savunmasavunma mekanizmalarının tanımlanmasına daha sonra, başta kızı Anna FreudAnna Freud olmak üzere başka birçok kuramcının da katkısı olmuştur. Benliğin savunmasavunma mekanizmalarının başlıcaları için Bkz. bastırma; bozma (ters tepkitepkiters tepkitepki); bölünme; bütünselleştirme; çözülme; döndürme; düş kurmakurma; düşünselleştirme (PlatonlaştırmaPlatonlaştırma); ekşi üzüm (tepki oluşumutepki oluşumu) mekanizması; gerileme; içealım; içe atım; kendiliğinden uyma; kendine yöneltme; neden bulma; nevrotik savunmasavunma; olmamış kılma; ödünleme; özdeşim; özgürlükten kaçışkaçış mekanizmaları (Kendiliğinden UymaKendiliğinden Uyma; Yetkecilik; Yıkıcılık); Polyanna mekanizması; saplanma; somutlaştırma; tatlı limon mekanizması; yadsıma; yalıtım; yalnızlık mekanizması; yansıtma; yansıtmalı yüceltmeyüceltme; yer değiştirme; yerine koyma; yüceltme. Ayrıca Bkz. bireysel psikolojipsikoloji; içgüdü kuramı (Engellenmeengellenme, Çatışmaçatışma, Kaygıkaygı); nevrotik savunmasavunma; özgürlükten kaçışkaçış yaklaşımı; psikotik savunmasavunma; ruhsal-cinsel gelişimgelişimcinsel gelişimgelişim kuramı; ruhsal ekonomiekonomi kuramı; topografik kuramKuram.