Eğitim ve Psikoloji Sözlüğü

(1818-1883) Adıyla anılan okulun öğretisiyle uluslar arası sosyalist hareketi etkileyen ve bu hareketin başlıca önderlerinden biri olan Alman iktisatçı, düşür ve siyasetsiyaset adamı. Marks, Rhine Eyaleti’nin Trier kasabasında doğdu; Londra’da öldü. Trier’deki Friedrich-Wilhelm Gymnasium’a 1830’a girdi ve orayı 1835’te bitirdi. Aydınaydın ve liberal düşünceli ortamın olanaklarıyla çok genç yaştan başlayarak felsefeFelsefe ve toplumsal konulara karşı yoğun bir ilgiilgi geliştirdi. Önce Bonn; sonra Berlin Üniversitesi’nde hukuk, felsefeFelsefe ve tarih okudu. 1841’de Jena Üniversitesi’nde sunduğu Demokritos ve Epikuros’un Doğadoğa Felsefeleri Arasındaki Fark konulu teziyle doktora derecesini aldı. O, üniversiteÜniversite yıllarındayken ileri düşünceli aydınların bir bölümü Genç Hegelciler olarak anılan grupta toplanmıştı. Prusya yönetimi, onların üniversitedeki etkinliğine son vermek istiyordu. Hegelci düşünürlerin üniversiteden atılması, Marx’ı, çok istediği akademikakademik mesleğe girme isteğinden caydırdı. 1842’de bir gazetede yazı yazmaya başladı. ve birkaç ay içinde gazetenin önde gelen yazarlarından biri oldu. RadikalRadikal demokrat tutumu nedeniyle gazete 1843 ortalarında kapatıldı. Aynı yıl evlenerek Paris’e yerleşti. Burada sosyalist önderlerle tanıştı. Engels’le yeniden buluşması, yaşamyaşam boyu sürecek derin dostluğun ve düşün arkadaşlığının başlangıcı oldu. Yazdıkları ve çalışmaları nedeniyle Fransa’dan sürülünce 1845’te Brüksel’e yerleşti. Engels’le birlikte Kutsal Aileaile ya da Eleştirel Eleştirinin Eleştirisi Bruno Bauer ve Hempalarına karşı’yı ve Alman İdeolojisi’ni yazdılar. Marx, aynı dönemde Felsefenin Sefaleti’ni yazdı. 1846’da Avrupa sosyalistleri arasında ilişki kurmak amacıyla Brüksel Haberleşmehaberleşme Komitesi’ni kurdu. 1947’de Komünist Birlik’in kuruluşuna katıldı. Birliğin ikinci kongresindeki istekistek üzerine Marx ve Engels, Komünist Manifesto’yu yazdılar. 1948’de Belçika’dan sürülen Marx, Paris’e geçti ve orada Komünist Birlik’in merkez komitesi başkanlığına seçildi. Aynı yıl Engels’le birlikte Almanya’ya gitti. Prusya hükümetince de sürülmesi üzerine önce Paris’; oradan sürekli oturacağı Londra’ya geçti. Burada Engels’in ve ailesinin desteği ile zorlukla yaşayan Marx, 1848 devrimlerinin ve devrimdevrim sonrasının deneyimlerini Fransa’da Sınıfsınıf Mücadelesi ve Louis Bonaparte’ın Darbesi adlı kitaplarında çözümledi. On yıl boyunca New York Daily Tribune gazetesinin Avrupa muhabirliğini yaptı. 1852’de dağılan Komünist Birlik ve öbür kimi sosyalistlerle ilişki içinde oldu. 1850’li ve 1860’lı yıllarda politik iktisat çalışmalarına ağırlık verdi ve Grundrisse’iI yazdı. 1859’da Ekonomiekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı’yı; 1867’de Kapital’in birinci cildini yayımladı. 1864’te Birinci Enternasyonal’in kuruluşunda ve Alman sosyalizminin partileşme aşamalarında Engels’le birlikte yer aldı. 1871 Paris Komünü’nü Fransa’da İç Savaş adlı kitabında çözümledi. Kapital’in 2. ve 3. ciltlerini de bu yıllarda yazdıysa da bunları, ölümünden sonra Engels yayımladı. Marx’a göre “düşüncedüşünce, gerçekteki hareketin yansımasıdır.” “İnsan düşüncesinden, algılamasından bağımsız olarak var olan maddi dünya ve doğadoğa, öncüldür ve düşünceyi belirler.” Marx’ın diyalektiği, “hareketHareket ve gelişimgelişim içindeki madde ve düşüncelerin kavranmasında kılavuzlık etme”yi amaçlıyor. Marx diyalektiğini belirleyen önermelerden birkaçını şunlar oluşturuyor: HareketHareket ve gelişimgelişim, “çöküntülerin, devrimlerin, niceliklerin niteliklere dönüşümü ile doğrusal değil; helezoni biçiminde”, “çelişkilerin yol açtığı dinamiklerle” “belli bir olguyu oluşturan ve etkileyen farklı güçlerin ve bütün öğelerin karşılıklı bağlantıları içinde” oluşuyor. Marx’ın geliştirdiği Maddeci Diyalektikdiyalektik’le toplumsal çözümlemeler yapılmasına Tarihsel Maddecilikmaddecilik deniyor. Buna göre toplumsal bilinci, toplumsal varlıktoplumsal varlık belirliyor. Tarihsel maddeciliğin temel çözümlemeçözümleme kavramları; insanın doğayla ilişkisinin ve doğayı geliştirmesinin temel araçlarının (teknolojiteknoloji ve insan bilgisinin) oluşturduğu üretimÜretim güçleri; toplumdaki mülkiyet ilişkilerinin belirlediği artı değere el koymanın farklı biçimlerini açıklayan üretimÜretim ilişkileri; bu iki kavramın birlikte anlatımı olan üretimÜretim biçimi ve siyasalsiyasal kurumlarla hukuk kurumlarının ve toplumsal bilinçtoplumsal bilinç ideolojisinin oluşturduğu üstyapı’dır. Buna göre, her üretimÜretim biçimine özgü toplumsal sınıflar, temel öğeler olarak ele alınıyor ve tarih, sınıfsınıf mücadelelerinin tarihi olarak değerlendiriliyor. Marx’a göre sosyalizmsosyalizm, “kapitalizmin doğaldoğal gelişimi içinde, emekemek süreçlerinin giderek artan sosyalizasyonu ile üretim araçlarıüretim araçları üzerindeki özelözel mülkiyetin çelişkisinin çözümü aşamasında tarihsel bir zorunluluk olarak ortaya çıkacaktır.” Marx, yaşadığı dönemde kuramcı ve örgütçü olarak büyük saygısaygı toplamış; öğretisi, 20. yüzyılda da etkisini sürdürmüştür. Başlıca yapıtları: Manifest der kommunistischen Partei (Engels ile), 1848 (Komünist Manifestı.1976); Zur Kritik der politischen Ökonomie, 1859) (Ekonomiekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı); Das Kapital, 1. Cilt, 1867, 2. Cilt 1885, (ö.s.), 3. Cilt (ö.s.), 1894 (Kapital 3 cilt, 1975-1978); Theorien über denMehrwert, 3 cilt (ö.s.), 1905-1910 Artı Değerdeğer Teorileri); Marx-Engels Selected Works, 3 cilt, 1969-1970 (Seçme Yapıtlar, 3 cilt, 1976, 1977, 1979).