Biyografi

1862 ile 1915 yillari arasinda yasamis Alman düsünür ve psikologpsikolog. Külpe, Letonya’da dogdu ve Münih’te öldü. Leipzig’de tarih ögrenimi görürken Wundt’tan etkilenerek psikolojipsikoloji ve felsefeye ilgiilgi duydu. Bir süre Berlin, Göttingen ve Dorpar üniversitelerinde felsefeFelsefe, tarih ve psikolojipsikoloji okudu. 1886’da Leipzig Üniversitesi’nde Wundt’un yardimcisi olarak psikolojipsikoloji üzerinde çalisti. 1887’de doktorasini tamamladi. 1894’te Leipzig Üniversitesi’nde profesör olduktan sonra Würzburg Üniversitesi’ne geçti ve orada bir psikolojipsikoloji laboratuvari kurdu. Sonra, degisik üniversitelerde psikolojipsikoloji ve felsefeFelsefe okuttu. Küple, Kant’in yapitlarini okuduktan sonra felsefeye ilgiilgi duymaya basladi. Olgucu görüslerden de etkilenerek elestiriye dayali bir gerçekçilikgerçekçilik anlayisi üzerinde yogunlasti. Gerçekçilikten duyuduyu verilerinin nesnel kaynagina inmeyi, algiyla saglanan izlenimleri, usus ölçülerine göre degerlendirmeyi amaçladi. Ona göre usus, bilgiyi olusturma sürecinde yaratici degil, yönlendirici, biçimlendirici bir islem yapiyor. Bu islemin temelini ise duyuduyu verilerinin düzenlenmesini, belli bir anlamanlam içerigi kazanmasini saglayan elestiri olusturuyor. Küple, çalismalarinda Wundt’un deneysel yöntemle ortaya koydugu psikolojiyi odak aldi. Ona göre psikolojipsikoloji, yalnizca içerige dayali, duyumsal olmali; hem duyumduyum hem de usus edimlerinden yola çikmalidir. Çünkü insan, ussalUssal ve duyumsal olmak üzere iki niteliknitelik tasiyor. Usus edimlerinin en yaygini, kesinlikle gözlemlenemeyen soyutlamadir ve bu yalnizca içebakisla kavransa da gerçektir. Insanda biri düsünme ve öbürü düsünmekle üretilen nesne, düsünce gibi iki ruhsalruhsal varlik bulunuyor. Düsünme, anlamin, düsünmek eyleminin görünüs alanina yansimayan edimlerini içeriyor. Bunlar, bilincin gerçekliklerini görünür gerçekliklere dönüstürmeyi saglayan etkinliklerdir. Küple’ye göre, soyutSoyut da olsa, bir nesnenin bilincine varmak, bilincin onu bulup ortaya çikarmasi, kavramasi anlamina geliyor. Çünkü görünmeyen bilinç içerikleri de vardir. Bunlarin basinda anlamlar geliyor. Anlamanlam, bir sözcüksözcük, bir belirtibelirti olmasa da bilincin akisi içinde bulunabiliyor. Küple’nin kurdugu Würzburg Okulu, yalnizca bilinç akisi içinde bulunan ve bir anlamanlam niteliginde olan varliklari nesnel kilmayi amaçliyordu. Ona göre ussalUssal edimler, anlamanlam niteliginde olan bilinç varliklarinin bilgisini sagliyor. Küple’ye göre estetikte begeninin temelini de en üstün varlik asamasinda olan nesneler arasi oran ve usus olusturuyor. Ancak, birtakim önbilgilerin edinilmesi, deneyimli olunmasi gerekiyor. Estetikestetik begenide düzendüzen, uyumuyum ve karsilikli dengelilikdengelilik önem tasiyor. Baslica yapitlari arasinda Einleitung in die Philosophie, Die realisierung, Ein Beitrag zur Grundlegung der Realwissenschaften, Vorlesungen über Psychologie, Grundlagen der Aestbeti ve Vorlesunger Üben Logi sayilabilir.