Eğitim ve Psikoloji Sözlüğü

Genelde, gelenekselgeleneksel-sözelsözel tedaviler ve davranışçı tedaviler olarak ikiye ayrılan ve bireyde iyiye doğru değişimi sağlayan ruhsalruhsal tedaviler; psikolojik tedavitedavipsikolojik tedavitedavi, psikolojik danışmadanışmapsikolojik danışmadanışma, ruh sağaltımıruh sağaltımı. Bu çalışmalar, çocukçocuk, genç ve yetişkinde ruhsalruhsal bozukluk nedenlerini bulup, bozukluk belirtilerinin sıklığını ve şiddetini azaltarak ruhsalruhsal bozukluğu ortadan kaldırılmayı amaçlıyor. Ruhsalruhsal tedavinin ardından da kişinin gizilgüçlerini etkin duruma getirme, özgüvenini artırma ve ruhsalruhsal olgunlaşmasını sağlama çalışmalarına geçiliyor. Bilindiği gibi kişilikkişilik oluşumuna, yaşamın ilk beş yılı içindeki anne-baba-çocukçocuk ilişkileri damgasını vuruyor. Çocukçocuk, anneye bağımlı olduğu ilk yıllardan sonra kişiliğini, dış dünyadış dünya ile kurduğu ilişki biçimine göre oluşturmayı sürdürüyor. Bu yaşamyaşam savaşımıyla ulaştığı gençlikgençlik döneminin sonunda ya bağımsız kişilikkişilikbağımsız kişilikkişilik geliştirmeyi başarıyor ya da gelişimgelişim basamaklarında yaşadığı aksaklıklar nedeniyle birtakım ruhsal bozukluklarruhsal bozukluklar oluşturuyor. Çocukluktaki çeşitli karmaşakarmaşa, engellenmeengellenme, çatışmaçatışma ve bastırmaların, yetişkinlikte yaşanan nevrozNevroz, psikoz ve başka kişilikkişilik bozuklukları için temel oluşturdukları düşündüğünde, çocuk ruh sağlığıruh sağlığıçocuk ruh sağlığıruh sağlığı ve çocukçocuk ruhruh hekimliğinin (çocukçocuk psikiyatrisinin) önemi daha iyi anlaşılıyor. Yetişkinlikteki ruhsalruhsal bozuklukların nedenlerini belirlemede ve bunların tedavisinde, çocukçocuk ruhruh hastalıklarını iyi bilen uzmanların daha başarılı oldukları da bunu kanıtlıyor. İşte bu nedenlerle çocukçocuk ve gencin duygusalduygusal, düşünsel ve davranışsal sorunlarını doğru ve kolay kavramak için, onun güçsüz bir varlık olarak dünyaya geldikten sonra, gelişimgelişim dönemlerinin herbirini nasıl yaşadığını bilmek gerekiyor. Çocukçocuk ya da genç, yaşına göre hangi gelişimgelişim evresinde olmalıdır? İçinde bulunduğu evrenin ruhsalruhsal gelişimgelişim düzeyine ulaşmış mıdır, yoksa daha ilkelilkel bir evreye mi saplanıp kalmıştır? Ruhsalruhsal yapısında daha önceki bir evrenin kalıntılarını taşımakta mıdır? Geçmişte ulaşmış olduğu ruhsalruhsal gelişimgelişim evresinden daha ilkelilkel bir evreye mi gerilemiştir? Bir çocukçocuk ruh hekimiruh hekimi ancak, bu sorulara yanıt bulduktan sonra, bir ruhsalruhsal bozukluğu tüm gerçekliği ile anlayabiliyor. Yetişkinin ruhsalruhsal sorunlarının anlaşılması için de onun çocukluğu ile ilgili olarak bu soruların yanıtlanması gerekiyor. Her gelişimgelişim dönemine özgü gereksinimlerinin sağlıklı yollardan doyumu engellenen çocukçocuk ve genç, ileride ya saldırgan, başkaldırıcı, toplumdışı davranışdavranış gösteren (psikopatpsikopat) ya da içe kapanık, kararsız, tedirgin, korkak, kaygılı, silik bir kişilikkişilik geliştiriyor. Daha da kötüsü, psikotikpsikotik bozukluklar oluşturuyor. İşte, türlü nedenlerle ortaya çıkan ruhsalruhsal bozukluklarıyla kendi kendine başa çıkamayan kişi, bu nedenle bir uzmandan yardım almalıdır. Kimi hastalıklar çocuklarda çok az görülmesine karşılık, kimi hastalıklara daha sık rastlanıyor. Ayrıca çocukçocuk, sürekli büyüyüp geliştiği için, bugün saptanan bir ruhsalruhsal hastalık süreci, yarın ya ortadan kalkmış ya da yerini bir başkasına bırakmış olabiliyor. Belirli bir yaşın doğaldoğal bir tepkisi, daha sonraki yaşın hastalık sayılan bulgusu olarak ortaya çıkabiliyor. Çocukçocuk ve gençte gözlemlenen ruhsalruhsal sorunlar, özellikle aileaile içindeki olumsuzluklardan kaynaklanıyor. Ruhsalruhsal sorunların tanıtanı ve tedavisinde, çocuğun değişik yaşlarda yaşadığı olumsuz çevresel etkinin cinsi ile çocuğun bu duruma yaptığı tepkitepki biçiminin bilinmesi, büyük önem taşıyor. Çocukçocuk, istediği verilmediğinde, onu elde etmek için ya çevresine başkaldırıyor ya da yaşadığı düşdüş kırıklığının oluşturduğu kızgınlıkkızgınlık ve saldırganlık duygusunu çevresinden ve kendi bilincinden saklıyor. Bu duygunun kendisine verdiği acıdan kurtulmak için de olayı bilinçdışına bastırıyor. Çocuğun bu iki yoldan birini seçmesinde, özyapısı etkenetken oluyor. Kızgınlıkkızgınlık ve saldırganlık duygularını göstermeyip bastıran çocukçocuk, nevrozNevroz, psikoz ya da ruhsalruhsal kökenli bedenselBedensel bozukluklardan (psikosomatik hastalıklardan) birini ya da birkaçını yaşamaya aday oluyor. Bu sorunların ortaya çıkmasının baş nedenlerinden biri, aileaile içindeki olumsuzluklar olduğu için, çocukçocuk ruhruh hekimliğinde hastaHasta çocukla ya da gençle birlikte anne babanın da uzun bir ruhsalruhsal tedaviye alınma zorunluğu doğuyor Oedipal dönemden önce, çocuğun çevresinin düzeltilip değiştirilmesi, anne babanın ruhsalruhsal tedavisi, çocuğu iyileştirmenin önkoşuludur. Üretken dönemdönem ve ondan sonraki yaş ya da dönemde bulunan çocuklar, o zamana dek içinde bulundukları hastalıklı çevreyi daha geniş bir çevreye dönüştürdüklerinden, sonraki yakın çevreçevre değişiklikleri, duygusalduygusal durumları açısından fazla bir önem taşımıyor. O nedenle anne babanın sonraki dönemlerde tedavitedavi edilmeleri, çocuğun ruh sağlığıruh sağlığı açısından, önceki dönemlerdeki kadar etkili olmuyor. Çevreçevre koşullarının çok kötüKötü olması ve düzeltilme olanağının bulunmaması durumunda ise, çocuğun o çevreden başka bir yere götürülmesi zorunluluğu doğuyor. Çocukçocuk ruhruh hekimlerinin uğraştığı ruhsalruhsal bozuklukların büyük bir bölümünü beslenme güçlükleribeslenme güçlükleri, gece yatağını ıslatmagece yatağını ıslatma, tikler gibi nevrotikNevrotik belirtilerle egzamaegzama, ürtikerürtiker, astımastım gibi ruhsal kökenli bedenselBedensel bozukluklarruhsal kökenli bedenselBedensel bozukluklar ve cinselcinsel sapkınlıklar oluşturuyor. Çok az rastlanan çocukluk otizmiçocukluk otizmi ve çocukluk şizofrenisiçocukluk şizofrenisi dışında kalan psikoz olayları ise, çocuklukta pek görülmüyor. Beslenme güçlükleribeslenme güçlükleri, tikler, egzamaegzama, ürtikerürtiker, astımastım, cinselcinsel sapkınlıklar, yetişkinlikte de yaşanılan bozukluklardandır. Bkz. kişilik kuramları. Psikolojikpsikolojik Bozukluklara Tanıtanı Koymak: Sorunlu çocukçocuksorunlu çocukçocuk ise uzmanUzman, onun anne babasına, bu amaçla aşağıdaki soruları soruyor. Ondan sonra, bir oyunoyun odasında çocuğu muayene ediyor. Ardından bedenselBedensel muayenesini yapıyor. Bunların yanı sıra bir de belli ölçmeölçme araçları uygulanıyor. UzmanUzman, aynı zamanda tıptıp doktoruysa, çocuğun bedenselBedensel muayenesini de yapıyor; değilse, çocuğu muayene ettiriyor. Sonra, çocuğun kendisini nasıl gördüğünü; zayıf ya da çelimsiz mi, yoksa güçlü mü bulduğunu; arkadaşlarının onunla alay edip etmediklerini, ona takılıp takılmadıklarını; kendisinin bunlara nasıl tepkitepki verdiğini öğreniyor. Bu yolla ve daha önce belirtilen yollarla toplanan bilgiler ışığında hastaya tanıtanı koyduktan sonra tedaviye başlıyor. Çocukla görüşmeden önce uzmanUzman, onun bilgisi dışında ve ondan ayrı bir yerde anne babadan çocukla ilgili bilgibilgi alıyor. Çocuğa ya da Ergene İlişkin Olarak Anne Babadan Alınacak Bilgiler: Bu bilgiler, şu sorulara alınan yanıtlarla elde ediliyor: (1) Kaç yaşındadır? (2) Ruhsalruhsal ve bedenselBedensel bozuklukları var mıdır? (3) Anne sütüyle mi, başka türlü mü beslendi? (4) Annesi onu kaç yaşına dek emzirdi? (5) İşeme ve dışkılamayı ne zamanzaman denetlemeye başladı? (6) Anne, bu konuda çocuğu ne zamanzaman uyarmaya başladı? (7) Çocuğun buna tepkisi ne oldu? (8) Sidik ve dışkısını tutmaya kolay mı, zor mu uyumuyum gösterdi? (9) Büyük ya da küçük kardeşleri var mı? (10) Kardeşlerine tepkisi nasıldır? (11) Rahatsızlık belirtileri, herhangi bir kardeşin doğumu ya da ölümü ile ilgili midir? (12) Anne baba odasında ya da anne babadan biriyle aynı yatakta mı, yoksa kendi yatağında mı yatıyor? (yattı?) (13) Aynı yatak odasında büyük ya da küçük, kız ya da erkek kardeş bulunuyor mu? (14) Varsa, ailede yaşanan sorunlar nelerdir? (15) Sıkça çevreçevre değiştirmek zorunda kaldı mı? (16) Çocukçocuk ya da yetişkinde görülen sevgisevgi, nefretnefret ya da korkular ve bugünkü belirtiler nelerdir? Danışmandanışman ya da psikiyatristPsikiyatrist, çocuğun, gencin hangi oyuncaklara ilgiilgi gösterdiğine, hangi oyuncakları yeğlediğine, hangi oyunları oynadığına dikkatdikkat ederek, istediği bilgilere ulaşmaya çalışıyor. Çocuğa, doğrudan sorulan sorularla istenen bilgilere çoğu kez zor ulaşılıyor. Oyunoyun odasında ise çocuğun sevgisevgi ve korkuları, bağımlılıkbağımlılık durumları ve karmaşaları, saldırganlık eğilimleri, kinKin ve nefretnefret duyguları, oyunoyun yardımıyla daha kolay anlaşılıyor. UzmanUzman, çocukçocuk ya da ergenle yakın, olumlu ve güvenli bir ilişki kurduktan sonra ona bir de bu amaçla geliştirilmiş olan ölçmeölçme araçlarını uyguluyor. Bu amaçla çocuklara özgü kişilikkişilik ve zekâzekâ testlerinden, çocukların ve gençlerin duygusalduygusal sorunlarını belirleyen özelözel testlerden yararlanıyor. Stanford-Binet, Gessel, Luisa Döss, T.A.T.T.A.T., Rorschach, Wisewise, Aldrich bunların başlıcalarıdır. Yetişkinyetişkin psikoterapisi daha değişik bir uygulamaUygulama gerektiriyor. Bkz. psikoterapist; psikoterapi yöntemyöntem ve teknikleri.